Weet jij het eigenlijk? Wie je bent?
Hè? Hoe kom je daar ineens op?
Ik dacht na.
Je dacht na? Over wie je bent?
Ja.
En?
Ik kwam er niet uit.
Hmm oke. Is ook niet de makkelijkste vraag hè. Maar wat voor gedachten kwamen er langs?
Alleen vragen eigenlijk.
Vragen… Wat voor vragen?
Nou, ‘wie bepaalt wie je bent’, bijvoorbeeld.
Dat doe je zelf, toch?
Dat zou je denken ja.
…Maar?
Wat heb je eraan om te weten ‘wie je bent’, als iedereen om je heen er anders over denkt?
Weinig… Maar jij vindt dus dat je bent wat anderen van je denken?
Min of meer.
Maar dan ben je toch niet één ‘ik’?
Ook waar.
Niet echt een antwoord op je vraag dus. Nog andere vragen?
Ja, nog fundamenteler: wát bepaalt wie je bent?
Leg uit…
Ben je zoals je je gedraagt? Of eigenlijk zoals je je zou willen gedragen?
Hmm, dat snap ik niet helemaal. Geef eens een voorbeeld.
Nou, je hebt bijvoorbeeld iemand die een heel groot rechtvaardigheidsgevoel heeft. Voor zijn neus wordt een zwerver in elkaar geslagen, maar hij doet niks. Kun je dan nog zeggen dat hij een groot rechtvaardigheidsgevoel heeft?
Ik vind van wel. Dat staat toch los? Hij heeft een groot rechtvaardigheidsgevoel, maar een nog grotere vrees om zelf in elkaar geslagen te worden.
Dus je vindt dat die vrees ook onderdeel van de identiteit is?
Natuurlijk, dat is toch een karaktereigenschap?
En als hij die angst nou overwint?
Een mens kan ontwikkelen.
Ja, maar wat nou als hij samen met een vriend, die hem goed kent, hetzelfde ziet gebeuren. Denk je dat hij dan zal ingrijpen?
Misschien juist wel, om te bewijzen dat hij veranderd is.
Misschien, maar de kans is groter dat hij weer gaat twijfelen.
Hij valt terug in zijn oude rol.
Ja! Iedereen probeert onbewust aan verwachtingen te voldoen, of die nou positief of negatief zijn.
Verwachtingen, van wie?
Verwachtingen van anderen, van jezelf. Daarmee kom je ook meteen bij de ergste emotie die je kunt krijgen: niet aan de verwachtingen kunnen voldoen.
En waarop zijn die verwachtingen dan gebaseerd?
Op het verleden, en op het heden: zoals mensen je kennen, en zoals je overkomt, in die situatie.
Daarom is het soms zo verfrissend om in een heel nieuwe omgeving te komen, met nieuwe mensen. Een soort schone lei.
Ja, of nog sterker: een virtuele wereld, waar je niet eens meer bent gebonden aan je uiterlijk, dat ook verwachtingen schept!
Zulke experimenten, zoals in Second Life, hebben wat dat betreft interessante inzichten opgeleverd: mannen blijken verrassend weinig moeite te hebben om zich in te leven in een vrouwelijke Avatar.
Terwijl we eigenlijk zo anders zijn.
Ja, maar dat zit bijna volledig tussen de oren.
In onze eigen verwachtingen…
Precies. Als je mooi bent hou je van schoenen, als je ouders gestudeerd hebben lees je de krant.
Volgens mij heb je je antwoorden wel gevonden.
Dat zou je kunnen zeggen. Of juist niet: het klinkt misschien heel leeg, maar als je het mij vraagt zijn we niet meer dan een afspiegeling van onze omstandigheden en dat wat anderen en wijzelf van ons verwachten.
Niet echt een vaststaande ik dus?
Nee, maar ook geen vrije ik. Zoiets als… een stukje klei.
En dan is de omgeving de hand die kneedt?
Precies. En met een beetje water is jouw stukje klei ook kneedbaar genoeg, om steeds anders en toch jezelf te kunnen zijn.